Khi Tổng thống Donald Trump áp đặt mức thuế cao đối với Trung Quốc vào tháng Tư, sự kiện này đã mở ra một cuộc đối đầu kinh tế lớn, thử thách khả năng chịu đựng của hai quốc gia trước những hệ lụy.
Hình ảnh khu khai thác đất hiếm tại Trung Quốc. Ảnh: Carrier BibratingĐối với Mỹ, điều này đồng nghĩa với việc nhập khẩu giảm và chi phí tăng cao. Trong khi đó, Trung Quốc phải đối mặt với khó khăn khi nhiều nhà máy ngừng hoạt động và nguồn đô la trở nên khan hiếm.
Dẫu vậy, Trung Quốc vẫn sở hữu một lợi thế chiến lược quan trọng: sự độc quyền trong việc cung cấp đất hiếm, loại khoáng sản thiết yếu đối với nhiều ngành công nghiệp chủ chốt của Mỹ, đặc biệt là lĩnh vực quốc phòng.
Đất hiếm, bao gồm các kim loại như terbium và yttrium, tuy ít được biết đến nhưng lại đóng vai trò không thể thay thế. Chúng là nguyên liệu quan trọng cho các nhà sản xuất quốc phòng như Lockheed Martin và Northrop Grumman.
Chẳng hạn, trong quá trình chế tạo máy bay chiến đấu hiện đại F-35, đất hiếm được sử dụng cho nhiều bộ phận quan trọng như cảm biến, động cơ và lớp phủ nhiệt. Không chỉ vậy, các tập đoàn công nghệ lớn như Apple hay các hãng sản xuất ô tô như Tesla cũng phụ thuộc nhiều vào nguồn tài nguyên này để phát triển sản phẩm.
Trong bối cảnh cuộc chiến thương mại đang diễn ra, Trung Quốc chưa áp dụng lệnh cấm xuất khẩu đất hiếm hoàn toàn. Tuy nhiên, nước này đã triển khai một hệ thống cấp phép nghiêm ngặt, gây ra không ít gián đoạn trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Thông thường, các công ty Mỹ có thể tìm đến nguồn cung từ những quốc gia khác. Thế nhưng, thực tế cho thấy phần lớn hoạt động sản xuất đất hiếm hiện nay đều tập trung tại Trung Quốc. Theo số liệu từ Altana Technologies, Trung Quốc chiếm tới 90% hoặc hơn trong tổng sản lượng các loại đất hiếm quan trọng trên thế giới.
Để đối phó với tình hình, Bộ Quốc phòng Mỹ đang nỗ lực xây dựng một chuỗi cung ứng đất hiếm nội địa. Chính phủ đã cấp kinh phí hỗ trợ cho các công ty tại California và Texas nhằm phát triển nguồn cung trong nước.
Dù vậy, theo báo cáo gần đây từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), các cơ sở này vẫn chưa thể vận hành hoàn chỉnh.
Trong khi đó, một số quốc gia như Nhật Bản và Australia cũng đang tìm cách gia tăng sản lượng đất hiếm của riêng mình. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, quy mô sản xuất của họ vẫn còn quá nhỏ, chưa đủ sức làm suy yếu vị thế độc quyền của Trung Quốc.
Những thách thức này có thể là lý do khiến Tổng thống Donald Trump quyết định giảm mức thuế áp lên Trung Quốc xuống còn 30% vào đầu tháng này.
Động thái này được xem như một bước nhượng bộ trong cuộc đối đầu thương mại kéo dài. Tuy vậy, căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.
Trong bối cảnh cả hai bên đang tìm cách định hình quan hệ, sự độc quyền về đất hiếm của Trung Quốc nhiều khả năng sẽ tiếp tục là yếu tố giúp họ duy trì lợi thế vượt trội.
